معرفی زعفران و خواص آن
بدون شک زعفران یکی از خوش عطر و طعم‌ترین ادویه‌جات مورد استفاده ایرانیان در طبخ و سرو غذا محسوب می‌شود، این ادویه خوش عطر و طعم دارای خواص بی‌نظیر دارویی نیز هست که در این مقاله قصد داریم به معرفی آن و خواص و ویژگی‌های این گیاه بی نظیر بپردازیم. اگر از علاقمندان به زعفران هستید پیشنهاد می‌کنیم که تا انتها این مقاله همراه ما باشید.
زعفران چیست و کجا استفاده می‌شود؟
زعفران یک گیاه از خانواده زنبقیان است که از کلاله‌های گل آن در طبخ غذا استفاده می‌شود، ضمن این که گل زعفران نیز به عنوان یک دمنوش گیاهی فوق‌العاده مورد توجه قرار می‌گیرد، علاوه بر رنگدهی بی‌نظیر زعفران باید گفت که مهمترین عامل استفاده از آن در سفره ایرانی خواص و عطر بی‌نظیری است که این گیاه به غذا می‌بخشد. زعفران سال‌ها است که به عنوان گران‌بهاترین ادویه جهان بر حسب وزن شناخته می‌شود. ریشه تاریخی کشت و استفاده از این گیاه به ایران باستان باز می گردد و در حاضر نیز بهترین و مرغوب‌ترین زعفران دنیا، زعفران ایرانی است، به همین دلیل هم تجارت زعفران یک تجارت پر سود و پر رونق محسوب می‌شود.
شرایط کشت زعفران
جالب است بدانید که پیازچه زعفران در مناطق سردسیر با بارندگی زیاد به مراتب بهتر از مناطق گرمسیر به عمل می‌آید و همین مسئله میتواند عامل اصلی تمایز میان زعفران مرغوب و بی‌کیفیت باشد، در واقع هرچه شرایط اقلیمی سردتری وجود داشته باشد عیار زعفران بالاتری را شاهد خواهیم بود.
کشت زعفران در ایران عموما در استان‌های خراسان شمالی، یزد، گلستان، همدان، فارس و اصفهان می‌گیرد که سهم این استان‌ها از تولید زعفران ایران به‌طور کلی کمتر از 10 درصد است. در واقع بیشترین سهم کاشت زعفران متعلق به استان‌های خراسان رضوی و جنوبی با سهم 85 درصدی است.
تاریخچه کاشت زعفران در ایران
از زمان باستان زعفران در ایران استفاده می‌شده است، ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانی‌ها، رومی‌ها، چینی‌ها و اقوام سامی از جمله عرب‌ها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سده‌های اول تا چهارم هجری به امت‌های اسلامی اطراف مدیترانه نیز آموختند.
روش نگهداری و طبخ زعفران
یکی از مسائلی که باید به آن توجه ویژه شود روش‌های نگهداری از زعفران است، این ادویه گرانقیمت در صورتی که در شرایط مناسب نگهداری نشود، عطر و بوی خود را از دست می‌دهد حتی در اثر نگهداری در شرایط غیر استاندارد متاسفانه باید گفت که تمام خواص غذایی و دارویی این گیاه نیز از بین خواهد رفت.
مهمترین نکته در نگهداری زعفران آن است که این محصول را در یک جای خشک و خنک نگهداری کنید. بهتر است به جای استفاده از ظرف‌های پلاستیکی از ظرف‌های شیشه‌ای یا فلزی برای بسته بندی و محافظت از زعفران استفاده شود.
بهتر است که بسته‌بندی زعفران به گونه‌ای باشد که هیچ راهی برای نفوذ هوا وجود نداشته باشد، بهترین روش طبخ آن نیز این است که اجازه ندهید زعفران زیاد دم بکشد، دم کشیدن طولانی مدت زعفران باعث می‌شود که اسانس آن تبخیر شده و خاصیت خود را از دست بدهد. بهترین شیوه برای طبخ آن است که زعفران ساییده شده را در ظرف مورد نظر ریخته و مقداری یخ در آن قرار دهید تا یخ به مرور آب شده و یک مایع زعفرانی خوش رنگ و عطر برای شما مهیا شود.
نگاهی به خواص دارویی زعفران
شاید جالب باشد بدانید که زعفران بیش از 150 ترکیب مختلف از جمله کاروتنوئیدها، سافرانال، کروسین، آنتی اکسیدان‌ها و سایر مواد بیوشیمیایی را دارا است، همچنین زعفران حاوی مواد معدنی و ویتامین‌هایی است که برای سلامتی جسم و روح انسان بسیار مورد نیاز هستند، در این بخش به بیان خواص دارویی زعفران خواهیم پرداخت.
افزایش ایمنی بدن
اگرچه زعفران یک ادویه طعم دهنده است اما باید توجه کنید که این ماده غذایی دارای ویتامین سی یا اسید اسکوربیک فراوانی است که روند تولید گلبول‌های سفید که عامل اصلی بالا رفتن سیستم ایمنی بدن هستند را افزایش می‌دهد. بنابراین مصرف آن به باعث تقویت سیستم دفاعی و ایمنی بدن می‌شود.
افزایش گردش خون
زعفران یک ماده انرژی‌زا است که با افزایش گردش خون در بدن میتواند باعث افزایش سوخت و ساز بدن نیز باشد، دارای غلظت بالایی از آهن است که می تواند یک منبع مناسب برای افزایش گلبول‌های قرمز باشد.
محافظت از سلامت قلب
سلامت قلب مهمترین نکته سلامتی در بدن انسان است، از آنجایی که زعفران سرشار از پتاسیم است مصرف آن میتواند به سلامت قلب کمک کند، پتاسیم باعث گشاد شدن عروق خونی می‌شود که این مسئله به پیشگیری از فشار خون کمک بسیاری کرده و از حملات قلبی و سکته مغزی پیشگیری می‌کند.
کنترل دیابت
دیابت از جمله بیماری های مزمن و آسیب رسان در دنیای امروز است، وجود منگنز در زعفران کمک می‌کند تا بدن بتواند سطح قند خون را کنترل کند.
کاهش اضطراب
شناخته شده ترین خاصیت زعفران ضد افسردگی بودن و کمک به بهبود خلق و خو در افراد است، افرادی که به طور منظم زعفران استفاده می‌کنند از افسردگی در امان خواهند بود، چرا که ترکیبات فعال در زعفران روی سیستم غدد درون ریز بدن تاثیرگذار است و به آزاد سازی هورمون آندروفین کمک شایانی می‌کند. به همین دلیل سازمان های تحقیقاتی زعفران را به عنوان یک گیاه ضد افسردگی طبیعی می‌شناسند.
تقویت قدرت استخوانی
مواد معدنی و آلی موجود در زعفران به جذب کلسیم کمک می‌کند و این مسئله نیز باعث می‌شود تا تراکم استخوان بالاتر رود، پس با مصرف مداوم زعفران روند ابتلا به بیماری هایی چون پوکی استخوان یا ناهنجاری‌های استخوانی به شدت کاهش پیدا می‌کند.
بهبود عملکرد عصب‌ها
زعفران مقدار زیادی ویتامین B6 دارد که این ویتامین به بهبود عملکرد سیستم عصبی بدن و پیشگیری از اختلالات عصبی کمک بسیاری می‌کند.
مسکن طبیعی
زعفران دارای خاصیت آرامبخشی و مسکن است، به همین دلیل استفاده از آن در کسانی که دچار درد، اضطراب و استرس، اختلالات خواب و افسردگی هستند میتواند بسیار مفید باشد.
پیشگیری از سرطان
وجود آنتی اکسیدان ها در زعفران باعث می‌شود که رادیکالهای آزاد موجود در بدن خنثی شوند و به این ترتیب از جهش یا مرگ سلول‌های سالم بدن جلوگیری شده و باعث پیشگیری از بروز سرطان می‌شود.
کاهش اختلالات معده
یکی از شناخته شده‌ترین خواص زعفران کاربرد آن برای درمان افراد با ناراحتی‌ها و مشکلات معده است، خاصیت آرامبخشی و ضد التهابی زعفران باعث می شود که مشکلات معده از جمله نفخ، گرفتگی، یبوست، زخم معده و مشکلات گوارشی از بین برود.
درمان التهاب و کاهش درد
استفاده از زعفران در درمان زخم‌های موضعی و همچنین کاهش درد در آسیب‌های ماهیچه‌ای و استخوانی و سایر شرایط التهابی کاملا رایج است. زعفران روند بهبود زخم و همچنین آسیب‌ها و التهابات داخلی را به شدت افزایش می‌دهد.
نگاهی به ارزش غذایی زعفران
زعفران در کنار خواصی که به آن اشاره کردیم دارای ارزش غذایی بالایی نیز هست، به طوری که یک قاشق غذاخوری زعفران دارای ارزش غذایی به شرح زیر می باشد:
– کربوهیدرات 1.37 گرم
– چربی 0.12 گرم
– پروتئین 0.24 گرم
– ویتامین C: 1.7 میلی‌گرم
ویتامین B9: 0.002 میکرو گرم
– ویتامین B6: 0.02 میلی‌گرم
– ویتامین B3: 0.03 میلی‌گرم
– ویتامین B2: 0.01 میلی‌گرم
– آهن: 0.23 میلی‌گرم
– منیزیم: 6 میلی‌گرم
– منگنز: 0.6 میلی‌گرم
– مس: 0.01 میلی‌گرم
– فسفر: 5 میلی‌گرم
– پتاسیم: 36 میلی‌گرم
– کائمفرول : 4.3 میلی‌گرم
دوز مناسب مصرف زعفران چقدر است؟
اگرچه این ادویه خوش عطر و بو خواص بی‌نظیری دارد اما نباید در مصرف آن زیاده‌روی شود، زعفران را نباید بیش از دو بار در روز مصرف کرد، هر بار نیز نباید بیش از 30 تا 50 میلی‌گرم از آن مصرف کنید، ماکسیمم مصرف مجاز زعفران در یک روز 1500 میلی گرم است، البته این ادویه برای زنان باردار ممنوع است، همچنین ممکن است برخی افراد به زعفران حساسیت داشته باشند، بنابراین توصیه می‌شود که قبل از مصرف حتما در مورد محدودیت‌های آن مطالعه کنید. مصرف دوزهای بالای 5000 میلی گرم سمی و حتی کشنده است، همچنین مصرف دوز بالای این گیاه میتواند باعث سقط جنین شود.
عوارض مصرف زیاد زعفران
همانطور که اشاره کردیم مصرف مقدار زیاد زعفران و یا استفاده از آن در کسانی که به این گیاه حساسیت دارند باعث ایجاد عوارضی می‌شود که شامل: خشکی دهان، اضطراب، سرگیجه، حالت تهوع، کاهش اشتها و سردرد می‌شود. همچنین مصرف بیش از اندازه زعفران در مدت طولانی میتواند منجر به کاهش گلبول‌های قرمز بدن شود.
در صورتی که داروهای ضد افسردگی استفاده می کنید با توجه به این که اکثر این داروها باعث ترشح سرتونین می‌شوند و زعفران نیز همین عملکرد را در بدن دارد ممکن است با مصرف همزمان این دو دچار سندروم سرتونین شوید که یک اختلال خطرناک است، پس توصیه می شود که از مصرف همزمان زعفران و داروهای ضد افسردگی اجتناب شود.
